Za nami wielki jubileusz - 400 lat istnienia parafii rzymskokatolickiej w Kurdwanowie 1612-2012

Opublikowano: niedziela, 06, listopad 2011 15:46

Spośród kilkunastu bardzo ważnych rocznic związanych z powiatem sochaczewskim, w 2012 roku wspominaliśmy 400 rocznicę istnienia parafii w Kurdwanowie. W niedzielę 12 sierpnia 2012 roku w tamtejszej parafii Przemienienia Pańskiego z udziałem kilkuset osób odbyły się jubileuszowe uroczystości. Mszę świętą odprawił biskup diecezji łowickiej ks. Andrzej Franciszek Dziuba, a uroczystość uświetnił muzycznie Chór Towarzystwa Śpiewaczego Ziemi Sochaczewskiej. Historię istnienia parafii przed nabożeństwem wszystkim zgromadzonym przypomniał Bogusław Kwiatkowski. Na uroczystości przybyło do Kurdwanowa wielu mieszkańców gminy Nowa Sucha, a także z okolicznych gmin i powiatów. W nabożeństwie uczestniczyli obok obecnego proboszcza ks. Jacka Warzechy, także jego poprzednicy - w tym ks. Maciej Mroczkowski, która wniósł wielki wkład w renowację kurdwanowskiego kościoła i jego najbliższego otoczenia.

Obecny był również pochodzący z kurdwanowskiej parafii ks. Kazimierz Kuracki, który w przeszłości pełnił m.in. funkcję proboszcza parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kozłowie Biskupim. Na uroczystości przybył m.in. starosta sochaczewski Tadeusz Korys, wójt gminy Nowa Sucha Maciej Mońka, wójt gminy Sochaczew Mirosław Orliński, radny sejmiku mazowieckiego Adam Orliński, prezes firmy Bakoma Zbigniew Komorowski, były burmistrz Sochaczewa Bogumił Czubacki. Po mszy, na przybyłych czekało wiele atrakcji przygotowanych przez parafian i proboszcza z Kurdwanowa ks. Jacka Warzechę. Można było posilić się smacznymi wypiekami przygotowanymi przez parafian, obejrzeć sprzęt wojskowy z jednostki w Bielicach, spróbować wojskowej grochówki. Na ludowym festynie wystąpił zespół Siewcy Lednicy.

Pochodzenie nazwy Kurdwanów i jej występowanie w źródłach pisanych. Słowo Kurdwanów pochodzi  od nazwy osobowej Kurdwan, do którego w późniejszym czasie miano dodać sufiks -ow lub ów. W dokumentach nazwa Kurdwanów występowała przynajmniej w kilkuastu wersjach, m.in. Kurwanowo (1370), Kurdwanowo (1394), Curthwanowo (1413), Kurdwanowo (1442), Curdvanowo (1451), Curdwanovicze (1451), Kuruanow (1564), Kurdwanowo (1579), Kurdwanow (1792), Kurdwanów (1827), Kurdybanów (1883), Kurdwanów (1902). Hipoteza ta, przyjęta na ogół zgodnie przez historyków, wyraźnie wskazuje, iż nazwa wsi ma charakter dzierżawczy i wywodzi sie prawdopodobnie od określenia "kurdwan". W XV wieku źródła notują formę Kurdwanowice, z sufiksem patronimicznym -ice.

Poniżej zamieszczam fragment popularnego tekstu pochodzącego z publikacji książkowej autorstwa Bogusława Kwiatkowskiego, Parafie dawnego dekanatu sochaczewskiego, Paprotnia 1998, s. 135–140. Wszelkie prawa autorskie do opracowania zastrzeżone. "Kurdwanów (Kurdybanów) jest malowniczą wioską, leżącą z dala od głównych szlaków komunikacyjnych. Przez długi okres czasu podle­gał gminie w Kozłowie Biskupim, zaś po II wojnie światowej, po prze­niesieniu siedziby gminy przynależy pod urząd w Nowej Suchej. Data powstania tej miejscowości ginie w mrokach dziejów. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od rodziny Kurdwanowskich, która zamieszkiwała te tereny. Z początku XV wieku znamy kilka postaci, pochodzących z Kurdwanowa. Jedną z nich był Florian, syn Piotra. Zarówno on, jak i wiele osób z jego rodziny osiągnęło wysokie godności kościelne. Jakub, brat stryjeczny Floriana był biskupem płockim. W 1405 roku, jako członek kapituły krakowskiej, wymieniony jest także Szymon z Kurdwanowa. Florian piastował godność ka­nonika krakowskiego i odegrał znaczną rolę w ostrym zatargu duchowieństwa ze szlachtą o dziesięciny. W konflikcie tym, w którym kapituła krakowska z inicjatywy biskupa Piotra z Radolina miała duży udział, Florian i inni członkowie kapi­tuły na posiedzeniu, które od­było się 12 maja 1407 roku złożyli przysięgę na ewangelię „że bronić będą kościoła i jego praw". Akt ten uznano za kon­federację, która przeciwstawia­ła się ówczesnym konfedera­cjom szlacheckim zawiązanym w Piotrkowie w 1406 i 1407 roku. Florian z Kurdwanowa wymieniony jest również w źródłach z roku 1411 i 1412. Zmarł 9 lipca 1417 roku pod­czas soboru w Konstancji.

Powstanie parafii w 1612 roku wprowadza ponownie Kurdwanów na karty historii. Miejscowy dziedzic Mikołaj Kurdwanowski, pełniący także funkcję poborcy sochaczewskiego, wybudował od fundamentów drewniany kościół pod wezwaniem Bożego Ciała, Św. Michała Archanioła oraz Św. Mikołaja biskupa, a także plebanię z ogrodem. Akt erekcji spisał 25 czerwca 1612 roku ks. Raciborski, dziekan i oficjał warszawski, z ramienia ordynariusza poznańskiego Andrzeja Opalińskiego. Nową parafię wydzielono z parafii Kozłów Biskupi za zgodą ówczesnego proboszcza ks. Jana Szczawińskiego. W trzy lata później kościół konsekrowano. Uposażenie  parafii  stanowiły dziesięciny i  okoliczne  grunty.  We wnętrzu świątyni znajdował się ołtarz na pięciu stopniach, a na południowej stronie kaplica różańcowa z obrazem Matki Bożej. Ze źródeł pisanych wiemy, iż w 1616 roku utworzono tu bractwo różańcowe. Przywilejem tego samego biskupa poznańskiego, który erygował parafię 4 lipca 1619 roku nadane zostały kościołowi dziesięciny ze wsi Szymanów na utrzymanie proboszcza, wikariuszy i służby kościelnej. Kolejnego przywileju, na kupno pół włóki roli we wsi Czerwona Niwa dla potrzeb kościoła w Kurdwanowie, udzielił 18 stycznia 1622 roku król Zygmunt III Waza. Obecny kościół w Kurdwanowie pod wezwaniem Św. Michała Archanioła w starej części został zbudowany w Miedniewicach w 1676 roku, jako kaplica, której fundatorem był Mikołaj Wiktoryn Grudziński. W kilkadziesiąt lat później, w 1737 roku został przywieziony do Kurdwanowa przez generała wojsk polskich, niejakiego Goszczyńskiego, na miejsce poprzedniego z lat 1612–1615, przeniesionego do Puszczy Mariańskiej. Ten ostatni kilka lat temu spłonął. Świątynia kurdwanowska zbudowana jest z modrzewiowych bali, wewnątrz i na zewnątrz szalowana. Mocą dokumentu, wydanego w 1737 roku przez papieża Klemensa XII, nadano kościołowi tytuł Przemienienia Pańskiego.

Pod koniec XIX wieku ze względu na zubożenie okolicznej ludności parafia podupadła. W kronice parafialnej możemy przeczytać, iż pewnego letniego po­ południa na początku XX wieku do Kurdwanowa przyjechał znany nam już proboszcz bolimowski ks. Wincenty Biderman. Obejrzał świą­tynię i zapytał pracujących w pobliżu chłopów o właściciela oglądanych dóbr, na terenie których znajduje się tak opuszczony kościółek. Kiedy dowiedział się, że jest to własność hrabiego Sobańskiego, wybrał się więc ks. Biderman do Guzowa i przedstawił hrabiemu propozycję zabezpieczenia kościoła przed ostateczną ruiną. Hrabia Sobański przybył do Kurdwanowa, wraz z administratorem Łuszczewskim w 1909 roku i postanowił zbudować nowy kościół murowany. Po długich naradach ze swoimi współpracownikami zdecydował jednak, że przeprowadzi tylko gruntowny remont starego kościoła. Przeznaczono na ten cel 10 dębów, które od hrabiego z Guzowa zwiózł administrator Kurdwanowa Grzegorzewicz. Zrobiono wtedy także podmurówkę. Z początku ksiądz nie rezydował w parafii na stałe. Przez cały 1906 rok, co drugą niedzielę dojeżdżał z Guzowa i odprawiał Mszę ks. Wikoszewski. Aż do 1916 roku parafia była obsługiwana przez dojeż­dżających księży z okolicznych parafii, tj. Kozłowa Biskupiego, Szymanowa, Bolimowa i innych. Natomiast od 1916 do 1919 roku do Kurdwanowa dojeżdżał tylko ks. Franciszek Kołodziejski z Kozłowa Bisku­piego. Dopiero w 1919 roku zamieszkał na stałe na plebani, zbudowa­nej w 1907 roku ks. Lucjan Magrzyk. Nowy duszpasterz dbał o swe skromne gospodarstwo i parafian. Założył 3-morgowy ogród owocowy, a we wsi kościelnej sklep i spół­dzielnię mleczarską. Przygotował również teren i materiał pod budowę szkoły powszechnej. Staraniem kolejnego proboszcza ks. Wacława Rą­czki oraz dzięki ofiarności parafian, w latach 1934–1938 kościół powię­kszono. Dobudowano na kamiennej podmurówce drewnianą wieżę w stylu zakopiańskim, która jednocześnie była dzwonnicą. Jej proje­ktantami byli architekci Kazimierz Wędrowski i B. Kowal. W latach pięćdziesiątych ks. Ludwik Konieczny wykonał remont zabudowań gospodarczych, plebani i kościoła. Kościół w Kurdwanowie jest budowlą orientowaną o konstrukcji zrębowej. Od południa znajduje się kruchta. Główny barokowy ołtarz pochodzi z XVIII wieku. Do innych zabytków w tutejszym kościele zaliczyć możemy obraz Przemienienia Pańskiego z XVIII–XIX wieku według Rafaela, przemalowany w 1959 roku; baro­kową ambonę z XVIII wieku z rzeźbą św. Jana Nepomucena w zwień­czeniu oraz obrazy przedstawiające Madonnę z Dzieciątkiem i Świętą Rodzinę. Pod kościołem znajduje się także niezwykle ciekawy krzyż nagrobny, jednego z dziedziców Kurdwanowa. Obecnie nabożeństwa odprawiają się nie tylko w kościele parafialnym, ale także w kaplicy pałacu w Gradowie.

Poczet proboszczów parafii rzymskokatolickiej w Kurdwanowie. Poniższa lista chronologiczna proboszczów kurdwanowskich pochodzi z książki Bogusława Kwiatkowskiego, Parafie dawnego dekanatu sochaczewskiego, Paprotnia 1998, s. 138–139. Mimo iż nad powyższą listą autor pracował przez prawie 4 lata, to jest ona ciągle niepełna. Większość najstarszych archiwaliów dotyczących parafii znajduje się m.in. w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu, w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, w Archiwum Archidiecezjalnym w Warszawie, Archiwum Miasta Stołecznego Warszawy. Oddział w Grodzisku Mazowieckim i kilku innych archiwach. Wielu kapłanów w Kurdwanowie rozpoczynało swoją karierę kościelną. Wśród proboszczów przewinęło się wiele znanych postaci, jak choćby ks. Aleksander Kakowski, ks. Antoni Szlagowski i wielu innych. Wszelkie prawa autorskie do opracowania listy zastrzeżone. Można cytować za wyraźnym podaniem źródła. ks. Tomasz Kempowski (1798–1806), ks. Antoni Żochowski (1807–1813), ks. Joachim Daszycki (1814–1823), ks. Karol Krzewiński (1824–1828), ks. Józef Łączyński (1829–1832), ks. Franciszek Godlewski (1833–1837), ks. Franciszek Jabłoński (1838–1940), ks. Jan Maszkowski (1841–1842), ks. Anaklet Waliszewski (1843–1844), ks. Jan Maliszewski (1845–1850), ks. Jakub Godlewski (1851–1853), ks. Ksawery Skowroński (1854), ks. Tomasz Dobrowolski (1855), ks. Jakub Godlewski (1856–1857),  ks. Hipolit Nowiński (1858–1860), ks. Tymoteusz Urbański (1861–1869), ks. Wilhelm Konopnicki (1870–1875),  ks. Klemens Niedźwiecki (1876–1879), ks. Wojciech Jabłoński (1880–1881), ks. Marcin Marcinkowski (1881–1882), ks. Antoni Jarosiński (1881–1883), vacat (1883), ks. Roman Jankowski (1887–1896), ks. Aleksander Kakowski (1897–1899), ks. Antoni Szlagowski (1900–1909), ks. Teofil Chojnowski (1910), ks. August Ulatowski (1911–1912), ks. Franciszek Krzesimowski (1913), ks. Marian Jaźwiński (1914–1915), ks. Stanisław Nowakowski (1916–1916), ks. Czesław Sokołowski (1916), ks. Franciszek Kołodziejski (1916–1919), ks. Lucjan Magrzyk (1919–1922), ks. Władysław Myc (1822– 1826), ks. Stefan Więckowski (1926–1928), ks. Karol Malowaniec (1828), ks. Józef Zaręba (1828–1829), ks. Jan Szczęsny (1929–1934), ks. Wacław Rączka (1834–1838), ks. Edward Marks (1838–1945), ks. Tadeusz Rulski (1846–1948), ks. Władysław Czerwiński (1948–1951), ks. Ludwik Konieczny (1951–1957), ks. Maksymilian Waśkiewicz (1957–1960), ks. Michał Rudzki (1960–1966), ks. Tadeusz Dąbrowski (1966–1970), ks. Lech Witkowski (1970–1977), ks. Wiesław Romaniszyn (1978–1981), ks. Wacław Czarnowski (1981–1987), ks. Zenon Tomczak (1887–1991), ks. Jan Widera (1991–1995), ks. Tadeusz Zakrzewski (1995–2003), ks. Maciej Mroczkowski (2003–2011), ks. Jacek Warzecha (od 2011). Bogusław Kwiatkowski